Veelgestelde Vragen – FAQ

Om problemen te voorkomen, is het sterk aanbevolen contact op te nemen met je mutualiteit voordat je begint met de activiteiten van het « Soins Verts – Groene Zorg » programma. Bij toestemming van de mutualiteit heeft dit geen invloed op uw arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Wettelijk gezien moet de patiënt die tijdens een periode van arbeidsongeschiktheid vervangende inkomsten ontvangt, een toestemming aanvragen bij de medische adviseur van de mutualiteit om vrijwilligerswerk te kunnen doen. Elke begeleidende organisatie blijft verantwoordelijk voor de activiteiten en moet bevestigen dat de activiteiten die door de verwelkomende boer of boerin worden aangeboden, niet als werk worden beschouwd volgens de wet van 03/07/1978 inzake arbeidsovereenkomsten. De activiteiten op zorgboerderijen in het « Soins Verts – Groene Zorg » programma bieden een innovatieve context aan die verschilt van klassieke vrijwilligerswerk, maar momenteel vragen de mutualiteiten om de formulieren voor vrijwilligerswerk te gebruiken omdat deze het meest geschikt zijn. Ons advies: laat je medisch adviseur van de mutualiteit naar deze website verwijzen.

Er is geen vergoeding voorzien, het is geen arbeidscontract. Sommige ondersteunende structuren nemen de reiskosten naar de boerderijen op zich, aarzel niet om contact op te nemen met de contactpersoon voor meer informatie over de voorwaarden.

Elke ondersteunende structuur zorgt ervoor dat er verzekeringen zijn die de aangeboden activiteiten dekken, zowel voor aansprakelijkheid als voor eventuele lichamelijke of materiële schade. De organisatie verschilt per regio, aarzel dus niet om de contactpersoon te ondervragen welke de gedekte risico’s zijn.

Elke begeleidende structuur zorgt ervoor, samen met de boerderijen en de mensen die opgevangen worden, dat de voorgestelde activiteiten in overeenstemming zijn met de gedekte risico’s.

Concreet zal elke persoon die aan de studie deelneemt worden uitgenodigd om een online vragenlijst van ongeveer veertig vragen in te vullen voor de aanvang van het programma, daarna om de 15 dagen tijdens het programma en tenslotte op het einde. Er staat niets in de weg om de boerderijen ook buiten de studie te bezoeken. De verzamelde gegevens zullen worden ontleed door onderzoekers van het HIVA van de KULeuven (HIVA). Als de persoon zijn of haar toestemming heeft gegeven (in de vragenlijst), kan hij of zij ook later weer worden benaderd voor een diepgaand interview met een onderzoeker. Het team van de KULeuven garandeert in alle gevallen de bescherming en anonymisering van de gegevens.

De studie, uitgevoerd in het kader van het « Soins Verts – Groene Zorg » programma, heeft tot doel te meten hoe burn-outpatiënten kunnen worden ondersteund bij hun herstel door middel van zorgboerderijen.

Op basis van deze studie onderzoekt het Programma « Soins Verts – Groene Zorg » de mogelijkheid om de financiering van de zorgboerderijen in de drie regio’s van het land in te voeren in de zorgstelsels die door het RIZIV worden ondersteund.

In Nederland bieden meer dan 1.200 boerderijen jaarlijks hulp aan meer dan 32.000 mensen met zorgbehoeften. Dit aanbod is geïntegreerd in de socialezekerheidsstelsels.

Het « Soins Verts – Groene Zorg » programma is een initiatief van de Stichting “Terre de Vie”, die een collectief van veldwerkers, gezondheidsexperts en stichtingen heeft samengebracht ter ondersteuning van dit project. Dit initiatief is gebaseerd op een drievoudige vaststelling :

• Het aantal mensen met een langdurige arbeidsongeschiktheid door burn-out of depressie blijft toenemen ;
• De positieve effecten van direct contact met “de natuur” op de fysieke en psychologische gezondheid van mensen zijn internationaal breed gedocumenteerd. De oproepen om artsen aan te moedigen om “natuur voor te schrijven” nemen toe ;
• Initiatieven gericht op het herstel van mensen in gediversifieerde psycho-medisch-sociale situaties door direct contact met de landbouwpraktijk (zorgboerderijen) zijn wijdverspreid, maar het effect op de specifieke doelgroep van mensen die een burn-out ervaren, is nog niet uitgebreid bestudeerd.

Zorgboerderij: een bedrijf, vereniging of particulier initiatief waar activiteiten van land- of tuinbouwproductie of andere activiteiten die betrekking hebben op de omgang met planten of dieren, op basis van vrijwilligheid en onder begeleiding, voor kwetsbare groepen. Het gaat er altijd om activiteiten aan te bieden, meestal individueel maar soms in groepsverband, samen met de boer(in), en de deelnemers op een passende manier te begeleiden. Ze krijgen de kans om in contact te raken met het werk, met de natuur (dieren, planten) en met andere mensen.

60% van de zorgboerderijen in Vlaanderen zijn professionele land – en tuinbouwbedrijven. De resterende groep zijn kleinschalige land- en tuinbouwbedrijven en, al dan niet professionele, uitbatingen met aanverwante activiteiten die niet strikt tot de land- en tuinbouwsector behoren (maneges en paardenpensions, tuinaanleggers, hobbytelers, kinder- en beleefboerderijen, …). Voor ongeveer 7% van de zorgboerderijen ligt de hoofddoelstelling in het verlenen van zorg, waarbij de context van groen, dieren en kleinschalige productie in het teken staat van die zorg.

Eind 2023 waren er 1.021 zorgboerderijen beschikbaar in Vlaanderen. In 2023 boden de zorgboerderijen een dagbesteding aan meer dan 3.500 personen. Samen realiseerden de Vlaamse zorgboerderijen in 2023 meer dan 100.000 zorgdagen. In Wallonië telden we in 2022 370 boerderijen die partners waren van sociale landbouwprojecten. Meer dan 850 personen (sinds 2017) werden opgevangen in het kader van 17 pilootprojecten.

In 2022 had één op de vier Belgen last van angst- of depressieve stoornissen. In 2018 was dat één op de tien. Het probleem van langdurige arbeidsongeschiktheid (langer dan een jaar) als gevolg van depressie of burn-out is in één jaar tijd met meer dan 10% toegenomen en sinds 2016 met meer dan 47%. Volgens de laatste cijfers van het RIZIV zijn bijna 500.000 mensen langdurig arbeidsongeschikt, waarvan bijna een kwart, dwz 118.000 mensen, last heeft van burn-out en/of depressie. Bij ongewijzigd beleid zal dit cijfer tegen 2035 naar verwachting met 20% stijgen. Burn-out is een reëel sociaal probleem met de impact dat een toenemend aantal patiënten onder toezicht moet staan van gezondheidswerkers, wat kosten met zich meebrengt voor de sociale zekerheid.

Mensen die na een burn-out de werkplek hebben verlaten, zijn tot nu toe echter over het algemeen slecht vertegenwoordigd in zorgboerderijen en initiatieven voor sociale landbouw. Momenteel richten deze zich voornamelijk op specifieke doelgroepen (handicap, geestelijke gezondheidszorg, psychiatrie, schooluitval of jeugdhulp, verslaving, enz.), hoewel sommige gericht zijn op een breder publiek.

De initiatiefnemers van het onderzoek willen aantonen dat zorgboerderijen en sociale landbouw (ook wel “Groene Zorg” genoemd) een aanvullend alternatief kan zijn dat gunstig is voor de patiënt en voor de samenleving als geheel.

• Indien u beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg bent, kunt u uw patiënt de gelegenheid bieden om deel te nemen aan het « Soins Verts – Groene Zorg » programma door contact op te nemen met een persoon uit de contactlijst (zie document “Contactpersonen en begeleidende structuren”). Deze personen beschikken over expertise in geestelijke gezondheidszorg en zorgboerderijen.
  
  Contacten worden weergegeven per geografisch gebied. Indien u als gezondheidswerker meer algemene vragen heeft, kunt u contact opnemen met Samuel Hubaux, coördinator van het onderzoek “burn-out” (0471/21.28.01 of samuel@nosoignons.org).

• Indien u direct wilt deelnemen aan het programma, is het noodzakelijk dat u dit eerst bespreekt met uw huisarts of psycholoog voor de geldigheid van het onderzoek. Deze dient de behandelingsindicatie te valideren op basis van uw situatie. Vervolgens kunt u contact opnemen met een persoon uit de contactlijst (zie document “Contactpersonen en ondersteunende structuren”), afhankelijk van uw geografische locatie.
  
  N.B. Het is mogelijk om deel te nemen aan een zorgboerderij of een initiatief voor sociale landbouw zonder deel te nemen aan de studie.

U kunt deelnemen aan het programma door contact op te nemen met een referentiepersoon (zie contactlijst). Voor de validiteit van het onderzoek is het echter noodzakelijk dat u hierover spreekt met uw arts of psycholoog, zodat deze de indicatiezorg valideert afhankelijk van uw situatie.

In het kader van het onderzoek naar ‘burn-out’ binnen het ‘Soins Verts – Groene Zorg’ programma is het niet vereist om een medische verklaring te overleggen. Het is echter essentieel dat uw arts of psycholoog in samenwerking met u de behandelindicatie valideert, afhankelijk van uw situatie (burn-out of werkgerelateerde depressie). In Vlaanderen buiten Brussel verlangt Steunpunt Groene Zorg dat dit wordt geformaliseerd via het medisch voorschriftformulier, dat beschikbaar is op hun website. In Franstalig België en in Brussel kunnen de procedures variëren afhankelijk van de ondersteunende structuren, en wij verzoeken u om de contactpersoon te raadplegen voor de voorwaarden.

Strikt genomen is er geen contra-indicatie; zorgboerderijen en sociale landbouw activiteiten hebben de bijdrage aangetoond aan het herstel en het welzijn van mensen die met diverse sociale of gezondheidsproblemen kampen. De contactpersonen binnen de ondersteunende structuren evalueren of de opvangvoorzieningen en activiteiten die aan burn-outpatiënten worden aangeboden, aansluiten bij hun algemene situatie, inclusief de fysieke risico’s (allergieën, fysieke problemen, handicap, enz). De enige contra-indicatie die uit de stand van de wetenschap naar voren komt, betreft personen die geen affiniteit hebben met activiteiten in de natuur en op boerderijen zoals voorgesteld. Het moet immers een plezierige ervaring blijven!

De definitie van burn-out van Desart, Schaufeli en De Witte (2019) wordt als hoofdrichtlijn genomen: « een staat van uitputting gerelateerd aan werk die voorkomt bij werknemers en gekenmerkt wordt door extreme vermoeidheid, een verminderde capaciteit om cognitieve en emotionele processen te reguleren, en mentale distantie. Deze vier centrale dimensies van burn-out gaan secundair samen met een depressieve stemming evenals niet-specifieke psychologische en psychosomatische stoornissen. Het wordt veroorzaakt door een disbalans tussen hoge professionele eisen en onvoldoende professionele middelen. Bovendien kunnen problemen buiten het professionele domein en/of persoonlijke kwetsbaarheid het ontwikkelen van burn-out vergemakkelijken. » Schaufeli, W., White, H. De, & Desart, S. (2019). User Manual Burn-out Assessment. July, 1–19.